اگر در یک محیط آزمایشگاهی مشغول به کار هستید، حتماً با علائم بی شمار و متنوعی که در این محیط‌ها نصب شده‌اند، آشنا هستید. آزمایشگاه‌ها عموماً به دلیل وجود مواد شیمیایی خطرناک، مواد رادیواکتیو، نمونه‌های بیولوژیکی متفاوت، ابزار تیز و برنده، ظروف شیشه‌ای که شکستنی هستند و مواد اشتعال‌پذیر، محل خطرناکی برای کار محسوب می‌شوند. به همین دلیل لازم است تا افرادی که در این مکان‌ها مشغول به کار هستند، از تمامی خطرات موجود در آزمایشگاه کاملاً آگاهی داشته باشند.

اغلب اوقات، یک تصویر می‌تواند از بسیاری کلمات و جملات گویاتر باشد. به‌همین دلیل مجموعه‌ای از علائم ایمنی در آزمایشگاه طراحی شده‌اند تا محیط‌های آزمایشگاهی را به یک محل امن تبدیل کرده و از بروز سوانح و حوادث، جلوگیری کنند. لازم است تا این علائم در تمامی قسمت‌های آزمایشگاه نصب شوند و تمامی پرسنل و کسانی که در محیط‌های آزمایشگاهی رفت و آمد دارند، با اطلاعاتی که این علائم دربردارند آشنا باشند.

در طراحی علائم ایمنی در آزمایشگاه‌ها، معمولاً از رنگ‌های مختلفی جهت بیان خطرات متفاوت استفاده می‌شود و این علائم به طور کلی معرف ۴ دسته اطلاعات هستند که در زیر عنوان شده است:

• معرفی عوامل خطرآفرین (مانند مواد بیولوژیک، شیمیایی و رادیواکتیو)
• وجود خطرات بالقوه در محیط (مانند لیزر و میدان‌ مغناطیسی)
• احتیاطات ذکر شده در دستورالعمل‌های کار در آزمایشگاه (مانند ممنوعیت خوردن و آشامیدن)
• لزوم استفاده از وسایل حفاظت فردی (مانند روپوش آزمایشگاهی، تجهیزات حفاظت از چشم و دستکش‌ها)

ممکن است هنگام کار در آزمایشگاه، مواجه شدن با این علائم کمی گیج‌کننده باشد. بنابراین در این مقاله سعی کردیم به تفکیک، به توضیح رایج‌ترین علائم ایمنی در آزمایشگاه بپردازیم و شما را بیش‌تر با آن‌ها آشنا کنیم.  پس در ادامه با ما همراه باشید.

علائم ایمنی در آزمایشگاه بر چه اساس دسته‌بندی می‌شوند؟

ایزو ۷۰۱۰ استانداردی است که توسط سازمان بین المللی استاندارد برای نمادها و علائم گرافیکی خطر ایجاد شده است. همچنین علائمی که نشان‌دهنده‌ی خروج اضطراری هستند نیز در این استاندارد جای می‌گیرند.

لازم به ذکر است که در مورد علائم ایمنی در آزمایشگاه، هر رنگ و هر شکل هندسی معنای خاصی به علائم می‌بخشد و استاندارد ایزو ۳۸۶۴ این اصول و رنگ‌ها را مشخص کرده است. ایزو ۷۰۱۰ نیز برگرفته از همین اصول می‌باشد. همچنین برای وضوح بیشتر و قابل درک بودن علائم، سعی شده است  تا برای ارائه اطلاعات ایمنی از کمترین کلمات استفاده شود.

علائم ایمنی در آزمایشگاه را می‌توان به طور کلی در ۴ دسته‌ی علائم دستوری، علائم خطر، علائم بازدارنده و علائم شرایط ایمن جای داد. در طراحی این علائم از رنگ‌های متفاوتی استفاده می‌شود که در ادامه به توصیف آن‌ها پرداخته‌ایم.

• قرمز: این رنگ در طراحی علائم بازدارنده استفاده می‌شود. همچنین بروز خطرات آتش‌سوزی را نیز با رنگ قرمز نشان می‌دهند.
• زرد: رنگ زرد اغلب نشان‌دهنده‌ی احتمال بروز یک خطر بالقوه است.
• سبز: معمولاً شرایط ایمن را با رنگ سبز نشان می‌دهند.
• آبی: رنگ آبی، نشان دهنده‌ی علائم دستوری است.

به طور کلی هریک از علائم ایمنی با توجه به کاربرد و اطلاعاتی که در بردارند، در قالب یک شکل هندسی نشان داده می‌شوند. در جدول زیر، این علائم و کاربردشان مطرح شده‌اند.

اشکال بالا نشان‌دهنده‌ی نوع خطر احتمالی هستند که هرکدام با یک رنگ مشخص نشان داده می‌شوند. اما هر یک از علائم ایمنی در آزمایشگاه را می‌توان در فرمت‌های خاصی استفاده کرد. در جدول زیر، به ۴ نوع از رایج‌ترین این فرمت‌ها اشاره کرده‌ایم.

لازم است به این مسئله توجه شود که رنگ‌های استفاده شده در علائم ایمنی در آزمایشگاه مطابق با ایزو ۱-۳۸۶۴ و نمادهای گرافیکی که در هر شکل هندسی نشان داده می‌شود بر طبق استاندارهای ایزو ۳-۳۸۶۴ تعیین می‌شوند.

حال با وجود این اطلاعات، به توضیح و معرفی برخی از علائم ایمنی پرکاربرد و مهم در آزمایشگاه در مقالات بعدی خواهیم پرداخت.