دیورتیکولیت چیست؟

ديورتيكوليت به طور جامع به وضعيتي گفته ميشود كه در ديواره ي روده بزرگ كيسه هاي كوچكي تشكيل و عوارضی كه از آنها ناشي ميشوند. اصطلاحات زيادي به ديورتيكوليت ربط داده مي‌شود كه گيج كننده اند و نياز به تعريف اختصاصی دارند. درضمن یکسری عوارض و پیچیدگی ثانوی ناشی از حمله ی دیورتیکولیت وجود دارد که شامل تشکیل آبسه (ورم چرکی) و سوراخ شدن جداره ی روده با پریتونیت است.

آبسه کیسه ای است پر از چرک و پریتونیت عفونتی است که به راحتی درون شکم پخش میشود. شخص در اثر پریتونیت سخت بیمار میشود و حتی خطر جانی دربردارد.

پيچيدگي هاي ديورتيكوليت منجر به چندين عارضه ميشود از قبيل سوراخ شدن، فيستول ، خون ريزي و تنگي مي‌باشد كه در ادامه به هر يك خواهيم پرداخت.

روده ي بزرگ و ركتوم و مقعد همگي بخشي از سيستم گوارشي هستند . روده ي بزرگ بصورت لوله اي عضلاني با حدود 1 الي 1.5 متر و ركتوم با 15 سانتيمتر و مقعد با حدود 3 سانتميتر در انتها طول دارند. روده از بخش هاي مختلف تشكيل شده : سيكوم ، كولون صعودي ، كولون عرضي ، كولون نزولي و سيگموئيد. بخش كولون صعودي و نزولي در جاي خود بي حركتند ولي بخش هاي عرضي و سيگموئيد در حركت هستند.

غذاي نيمه هضم شده از روده ي كوچك وارد روده ي بزرگ شده ، مواد مغذي و آب از آن جدا و مابقي بصورت مدفوع طي يكسري انقباض هاي هماهنگ شده به ركتوم ميروند. ركتوم با ورود مدفوع شل ميكند و محلي ميشود براي نگهداري آن. وظيفه ي اصلي مقعد جلوگيري از دفع مدفوع تا زمان مناسب است. در زمان مناسب مقعد شل كرده و مدفوع را دفع ميكند.

ديورتيكوليت ميتواند در كل روده بزرگ تشكيل شود ولي در آمريكا و كشورهاي غربي بيشتر در کولون  سيگموئيد رخ ميدهد. در آمريكا ،‌ ديورتيكوليت در بخش كولون سيكوم و كولون صعودي كمتر ولي در آسيا بسيار بيشتر ديده ميشود. طبق فرضيه هاي قابل قبول،‌ كمبود فيبر در غذا باعث خشك شدن زياد از حد مدفوع و در نتيجه فشار بيشتر روده براي حركت آن مي‌شود.

اين فشار باعث بيرون زدگي بخش هاي ضعيف ديواره ي روده ميشود. بنابراين ديورتيكوليت بيشتر در بخش سيگموئيد روده تشكيل ميگردد مخصوصا در نقاطي كه رگ هاي خون وارد ديواره شده اند. همزمان با تشكيل كيسه ها ، عضله هاي روده هم بخاطر عبور مدفوع خشك و سفت ورم ميكنند و بزرگ ميشوند.

ديورتيكوليت بسيار عمومي است و نسبت آن با سن افزايش مي يابد و در افراد زير 30 سال نادر است. حدود 30 الي 40 درصد از افراد بالاي 60 سال و بين 50 تا 80 درصد از افراد بالاي 80 سال دچار ديورتيكوليت مي‌شوند. اكثر افراد بدون علائم هستند و فقط 10 الي 20 درصد دچار علائم مي‌شوند و از اين دسته هم فقط 10 تا 20 درصد در بيمارستان بستري مي‌شوند. از بين تاما بيماران فقط حدود 1 درصد به جراحي نياز پيدا ميكنند.

ديورتيكوليت يك وضعيت التهابي در روده بزرگ است كه به نظر مي‌رسيد ناشي از سوراخ شدن كيسه ها باشد. معمول ترين علامت ديورتيكوليت درد شكم و لگن ، حساس بودن نقطه ي بيماري و تب است . ضمنا يكسري عوارض ثانوي مانند تشكيل آبسه (ورم چركي) و سوراخ شدن روده با پريتونيت وجود دارد. آبسه كيسه اي است پر از چرك و پريتونيت عفونتي است كه به راحتي درون شكم پخش ميشود. شخص در اثر پريتونيت سخت بيمار ميشود و حتي خطر جاني دربردارد.

عوارض ديورتيكوليت با معيار “هينچي”  (Hinchey) طبقه بندي مي‌شوند:

هينچي1: به حضور آبسه در نزديكي بخش ملتهب روده گفته ميشود

هينچي2: حضور آبسه در لگن ولي جدا از بخش ملتهب است

هينچي3: يعني سوراخ شدن روده و گسترش عفونت درون شكم (پريتونيت)

هينچي4: سوراخ شدن روده و نشت مدفوع به درون شكم

پس از بروز اولين حمله ي ديورتيكوليت ، خطر حملات و پيچيدگي هاي بعدي هم وجود دارد. در كل نمی‌توان حملات بعدي را دقيقا تعريف كرد و عوامل بسياري دخيل هستند مانند سن بيمار و شدت حمله ي اوليه. سوراخ شدن و پريتونيت بدترين حالت حمله است كه نياز به جراحي فوري و ايجاد كلوستومي دارد. چندين بررسي نشان داده كه اكثر بيماراني كه اين مورد برايشان رخ داده هرگز علائم قبلي نداشته اند.

خون ريزی، تنگ شدن روده يا تشكيل كانال به ديگر اندام ها (فيستول) از مشكلات ديگر ديورتيكوليت می‌باشند. فيستول معمولا از روده به معده تشكيل می‌شود و می‌تواند بين روده با پوست، با رحم، با واژن و يا بخش ديگري از روده هم تشكيل شود.

ديورتيكوليت مزمن وضعيتي است كه بيمار دچار چندين حمله شده و يا يك حمله بمدت طولاني باقي مانده باشد. حملات تكراري بصورت فيستول يا تنگي هم منجر به ديورتيكوليت مزمن ميشوند.

در خاتمه ، كيسه هاي ديورتيكولي ميتوانند خون ريزي كنند. اين خون ريزي بصورت مقدار كمي خون شفاف در مدفوع هنگام بروز حمله است ، ضمنا ميتواند بصورت حاد تر با لخته ولي معلوم نباشد. خونريزي در اكثر موارد طي مراقبت هاي بيمارستاني يا از طريق تكنيك هايي مانند كولونوسكوپي يا آنژيوگرافي متوقف مي‌شود. آنژيوگرافي تكنيكي است كه طي آن سيمي تحت نظارت اشعه ايكس وارد رگ شده و با تزريق ماده ای خون ريزي را متوقف ميكند. اگر خونريزي قابل كنترل نباشد و ادامه يابد ، جراحي براي برداشت كل يا بخشي از روده لازم خواهد بود.