کبد عضو مهمی از بدن محسوب می‌شود زیرا وظیفه فیلتر کردن مواد مضر خون و انجام بسیاری از کارهای اساسی بدن را بر عهده دارد. فیبروز کبدی هنگامی رخ می‌دهد که بافت سالم کبد آسیب ببیند و نتواند به درستی کار کند. فیبروز، اولین مرحله زخم کبدی بوده و در صورت پیشرفت به سیروز کبدی تبدیل می‌شود. برخی مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که کبد در صورت آسیب معمولا بازسازی و بهبود نمی‌یابد اما با این حال مصرف برخی داروها و تغییرات سبک زندگی می‌توانند به بدتر نشدن آن کمک نمایند.

مراحل مختلف فیبروز کبدی با گذشت زمان

پزشک بر اساس درجه آسیب کبد، انواع مختلفی از فیبروز کبدی را تعیین می‌کند. سیستم METAVIR یک درجه برای فعالیت یا پیش‌بینی روند پیشرفت فیبروز مشخص کرده و پزشکان پس از انجام بیوپسی یا آزمایش قسمتی از بافت کبد، به نتیجه خواهند رسید.

درجه فعالیت کبد از A0 تا A1 متفاوت بوده و به شرح ذیل می‌باشد:

• A0: هیچ فعالیتی ندارد

• A1: فعالیت خفیف

• A2: فعالیت متوسط

• A3: فعالیت شدید

مراحل فیبروز نیز از F0 تا F4 متغیر بوده و به شکل زیر می‌باشد:

• F0: هیچ فیبروزی وجود ندارد

• F1: فیبروز پورتال بدون سپتوم

• F2: فیبروز پورتال با چند سپتوم

• F3: چند سپتوم با سیروز

• F4: سیروز

بنابراین فردی که به شدیدترین نوع این بیماری مبتلا باشد، دارای درجه A3 و مرحله فیبروز F4 است. یکی دیگر از سیستم‌های امتیازدهی Batts و Ludwig است که فیبروز را در مقیاس درجه 1 تا 4 قرار داده که درجه 4 آن شدیدتر است. انجمن بین المللی مطالعه کبد (IASL) دارای یک سیستم امتیاز دهی با چهار دسته است که از حداقل هپاتیت مزمن به هپاتیت مزمن شدید متغیر می‌باشد.

معرفی تمامی علائم این بیماری

فیبروز کبدی معمولا در مراحل خفیف تا متوسط قابل تشخیص نیست، اما زمانی که پیشرفته شود ممکن است فرد علائم زیر را تجربه نماید:

• از دست دادن اشتها
• زردی رنگ پوست و چشم
• وجود مایع در پاها و معده
• حالت تهوع
• کاهش غیرطبیعی وزن
• ضعف و بیحالی

بر اساس یک مطالعه، حدود 6 تا 7 درصد جمعیت جهان، فیبروز کبدی را تجربه کرده‌اند و علائمی نداشته‌اند.

بررسی دلایل ایجاد فیبروز کبدی

فیبروز کبدی پس از آسیب یا التهاب در کبد رخ داده و سلول‌های کبدی، زخم را تحریک می‌کنند. در طول این زخم، پروتئین‌هایی مانند کلاژن و گلیکوپروتئین‌ به مقدار بسیار زیاد در کبد ایجاد شده و در نهایت، سلول‌های کبدی دیگر قادر به بازسازی خود نمی‌باشند.

برخی از بیماری‌های کبدی می‌توانند باعث فیبروز شوند که در این قسمت به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• هپاتیت اتوایمیون
• انسداد مجاری صفراوی
• مقدار اضافی آهن
• بیماری کبدی چربی غیرالکلی که شامل کبد چرب غیرالکلی (NAFL) و استاتو هپاتیت غیرالکلی (NASH) است.
• ویروس هپاتیت B و C
• بیماری کبدی الکلی

طبق گفته The Lancet، شایع ترین علت فیبروز کبدی، بیماری کبدی غیرالکلی است (NAFLD)، در حالی که دومین بیماری کبدی الکلی ناشی از مصرف طولانی مدت نوشیدن الکل است.

روش‌های مختلف درمان این مشکل

روش‌های درمان فیبروز کبدی معمولا به علت ایجاد فیبروز بستگی دارد. در صورت امکان، پزشک بیماری زمینه‌ای فرد را درمان می‌کند تا بتواند اثرات بیماری کبد را کاهش دهد. برای مثال، اگر فرد به مصرف بیش از حد الکل بپردازد، پزشک یک برنامه درمان جهت جلوگیری از مصرف الکل توصیه می‌کند و اگر فرد به NAFLD مبتلا باشد، پزشک ممکن است یک تغییرات غذایی مناسب را جهت کاهش وزن و مصرف دارو برای بهبود کنترل قند خون به بیمار توصیه کند. توجه داشته باشید که ورزش و کاهش وزن نیز می‌توانند به کاهش پیشرفت این بیماری کمک کنند. پزشک همچنین ممکن است داروهای ضد انعقادی را برای بیمار تجویز کند تا بدین وسیله احتمال بروز زخم کبدی را در فرد کاهش دهد. تجویز Anti-fibrotic نیز معمولا به وضعیت پزشکی فرد بستگی دارد.

در زیر به نمونه‌هایی از این درمان‌ها اشاره خواهیم کرد:

• بیماری مزمن کبدی: مهار کننده‌های ACE مانند لیزینوپریل، لیسینوپریل و رامیپریل

• ویروس هپاتیت C : توکوفرول یا اینترفرون-آلفا

• استاتو هپاتیت غیر آلرژیک:PPAR- alpha  آگونیست

محققان همچنان در حال انجام آزمایش‌هایی هستند تا بتوانند داروهایی را جهت کاهش اثرات فیبروز کبدی پیدا کنند اما در حال حاضر هیچ دارویی برای آن وجود ندارد. در صورتی که کبد فرد دچار زخم شدید شده و عملکرد خود را از دست بدهد، تنها راه درمان، پیوند کبد خواهد بود که لیست انتظار طولانی برای این نوع پیوند وجود دارد.

گزینه‌های تشخیص بیماری فیبروز کبدی

سیروز کبدی یکی از علل اصلی مرگ در سراسر جهان است، بنابراین ضروری است که فرد قبل از اینکه به سیروز کبدی مبتلا شود، به عنوان فیبروز کبدی تشخیص داده و درمان شود، البته از آنجایی که فیبروز کبدی همیشه علائمی را در فرد ایجاد نمی‌کند، تشخیص آن دشوار می‌باشد.

روش‌های متفاوتی برای تشخیص این عارضه وجود دارد که ما در این قسمت به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• بیوپسی کبدی: به طور کل، پزشکان بیوپسی کبدی را به عنوان یک استاندارد طلایی برای تشخیص فیبروز کبدی می‌شناسند. در این روش، پزشک یک نمونه بافت را برای احتمال وجود زخم یا فیبروز بررسی می‌نماید.

• الاستوگرافی گذرا: یکی دیگر از گزینه‌های تشخیص، آزمایش تصویربرداری الاستوگرافی گذرا است. این روش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس پایین به اندازه‌گیری میزان چربی بافت کبد می‌پردازد.

• آزمایشات غیرجراحی: پزشکان توانسته‌اند توسط برخی آزمایش‌ها که نیازی به جراحی ندارند، احتمال ابتلای افراد به فیبروز کبدی را تعیین نمایند. این آزمایشات خون، معمولا بر روی کسانی که به عفونت مزمن هپاتیت C مبتلا بوده و احتمال ابتلای آن‌ها به فیبروز کبدی وجود دارد، انجام می‌گیرد. نمونه‌هایی از این آزمایشات شامل سرم هیالورون، ماتریکس متالوپروتئیناز-1 (MMP) و مهار کننده بافت ماتریکس متالوپروتئیناز-1 (TIMP-1) می‌باشند. در نظر داشته باشید که این بیماری معمولا در مراحل اولیه علائم ایجاد نمی‌کند و پزشکان غالبا این بیماری را پیش از پیشرفت، تشخیص نمی‌دهند.

معرفی عوارض جانبی ناشی از فیبروز کبدی

مهم‌ترین عارضه فیبروز کبدی می‌تواند سیروز کبدی یا زخم‌های شدید که موجب آسیب کبد می‌شوند، باشد. اگر فیبروز به سیروز و نارسایی کبد منتهی شود، می‌تواند عوارض جانبی زیر را در بر بگیرد:

• آسیت (افزایش شدید مایع در شکم)
• آنسفالوپاتی کبدی (جمع‌آوری مواد زائد که سبب سردرگمی می‌شود)
• سندرم هپاتورنال
• پرفشاری خون پورتال
• خونریزی ورتیکال

هر یک از این شرایط می‌توانند برای یک فرد مبتلا به بیماری کبد مرگبار باشند.